İşçi lehine yorum ilkesi, iş hukukunda belirsiz sözleşme ve uygulamaların işçi yararına değerlendirilmesini sağlar. Bu ilke, özellikle işçi alacakları, fesih ve sözleşme yorumlarında önemli rol oynar.
"Gücü olmayan adalet acizdir, adaleti olmayan güç ise zalim.”
Türk iş hukukunun en temel ilkelerinden biri olan işçi lehine yorum ilkesi, işçi ve işveren arasında çıkan uyuşmazlıklarda belirsiz veya birden fazla şekilde yorumlanabilecek hükümlerin işçi lehine değerlendirilmesi gerektiğini ifade eder. Bu ilke, işçinin işverene göre ekonomik ve sosyal anlamda daha zayıf konumda olması nedeniyle geliştirilmiştir.
İşçi lehine yorum ilkesi, doğrudan Türk Borçlar Kanunu veya İş Kanunu'nda açıkça düzenlenmemiştir. Ancak Anayasa’nın eşitlik ilkesi, İş Kanunu’nun 2. ve 5. maddeleri ve Yargıtay içtihatları bu ilkeyi kabul etmiştir.
Amaç, çalışma ilişkilerinde güçlü olan işverenin karşısında zayıf olan işçiyi korumaktır.
İşçi lehine yorum ilkesi genellikle aşağıdaki hallerde devreye girer:
✔ Belirsiz veya çelişkili sözleşme hükümleri:
İş sözleşmesinde açık olmayan veya birden fazla şekilde yorumlanabilecek bir ifade varsa, işçinin lehine yorumlanır.
✔ İşverenin düzenlediği iç yönergeler:
İşverenin hazırladığı disiplin yönetmeliği gibi belgelerdeki gri alanlar işçi lehine değerlendirilir.
✔ İhtar, fesih veya disiplin işlemleri:
Belgede eksiklik veya çelişki varsa, bu işçi yararına yorumlanır.
✔ Fazla mesai, yıllık izin, kıdem tazminatı gibi alacak davaları:
Kanun ve sözleşmede boşluk veya tereddüt varsa, bu alacakların işçi lehine değerlendirilmesi gerekir.
Yargıtay, özellikle son 10 yılda verdiği kararlarda işçi lehine yorum ilkesini açıkça benimsemiştir. Şu ifadeler sıklıkla karşımıza çıkar:
“İş sözleşmesinde belirsizlik bulunduğunda, işçinin korunması amacıyla bu durum işçi lehine yorumlanmalıdır.”
Bu yaklaşım, sadece bireysel iş sözleşmeleri için değil, toplu iş sözleşmeleri bakımından da geçerlidir.
İşverenler için bu ilke, özellikle sözleşme ve belge düzenleme aşamalarında dikkat edilmesi gereken ciddi bir hukuki risktir.
❗ Belirsiz, açık olmayan ya da eksik bırakılan her ifade, ileride işçi lehine yorumlanarak aleyhte karar doğurabilir.
Bu nedenle işverenlerin:
✔ Açık, net ve detaylı sözleşmeler düzenlemesi
✔ İş sözleşmelerini hukuki denetimden geçirmesi
✔ Uygulamada adil ve şeffaf davranması
gerekmektedir.
Sual Hukuk olarak, işveren ve işçilerin iş sözleşmesi, tazminat, fesih ve alacak uyuşmazlıklarında kanuna uygun, yorumlanabilir boşluk bırakmayan çözüm yolları sunuyoruz. Ankara merkezli ofisimizle hem bireysel hem kurumsal iş hukuku danışmanlığında yanınızdayız.